Бир эженин жыргалы
Саркашка
Эңсөөм катып, жаштыгым жарым-жартылай өтүп, орто жаштын кашаасына кирип калганда жолуктурдум сизди. Сүйлөгөнүңүздөн улам, «аа, говор баткендик, аяш абалардан турбайбы» дедим. Эч жасалмасыз сүйлөп, адамды теше тиктеп, ич дүйнөнү аңтара караган көздөрүңүз акырындап жагып баратты…
Бир убакта, бир көз ирмемде бүттүк…
«Калган сөздү үйдөн сүйлөшөлү ээ?» дедим, кандан, бектен кайра тартпаган шар мүнөзүмө салып. Чай үстүндө меймандын жашы пайгамбар курагына келгенин, балдарынын баары чоңоюп, өз алдынча тирлик кылып атканы тууралуу сүйлөштүк. Үйдө сиңдим экөөбүз эле болгондуктан, баары беймарал, баары ойдогудай болчу. Ал ортодо жайбаракат сүйлөшүп, убакыттын өтүп кеткенин да байкабай калыпмын. Аяш абага кичинекей ашканага, өзүмө адаттагыдай сөрүгө орун салдым. Меймандын ыңгайлуу жайгашканын суроо салыш үчүн кайрадан ашканага баш бакканымда, эркектин карылуу колдору мени жерден таптак көтөрдү. Кылыктын кытыгысы ай! «Аа-а» дегенге алым кел-бей, демим ичиме катып калгансыды. Аңгыча алкымыман аймап, өпкүлөп, эриндеримди тиштегилеп, үстүмдөгү түнкү көйнөгүмдү жулмалап, бир заматта чечип ыргытты. Бир кишиге кенен, калың салынган төшөккө акырын чалкаман жаткырып, айтпаган, буга чейин мен укпаган сөздөр менен жалынып-жалбара, ыңгайсыз болсо да эптүү кыймылдап, бүт денемди сыйпалап, көңүлүмдү буй кылды. Жандүйнөм аңтарылып кете жаздады. Канчалык каршылык көрсөткүм келген менен кечээ эле мени дарылаган врач урушуп, «сиздин ооруну «эркек оору» дейт. Эркек менен төшөктө тез арада катташпасаңыз ушинтип ооруй бересиз. Эч качан айыкпайсыз» дегени кулагыма жаңырып, меймандын эркине бой сундум. Ач карышкырдай жутунуп, ай ааламды сапырып, эрдимди акырын кырча тиштегилеп, эки мамагымды алмак-салмак эзип, үрптөрүн тили менен соймоңдотсо, бүткүл денем дүркүрөп кеткендей болду. Кайсы убакта турсийимди чечип, кертмегин жанжериме матырып ийгенин байкабай да калыпмын. Бирде жай, бирде энтиге кыймылдап жатканынан уялып, бирде уялбай турдум. Уялганым – жашынын улуулугу болду, уялбаганым көптөн бери эркек менен кошулбай, мындай «ишке» чекит коюлган сымал жашап калганымда минтип капилет төшөк махабаты эсимди эки кыла оодарды го чиркин! Жанжерим кыттай балкып, денеме кан чуркап, бетим тамылжып, жаратылыштын улуу белегине магдырап, андан ары таттуу уйкуну көздөй кетип бараткан мени аяш аба кайрадан аймалап, тиштегилеп, кулагыма акырын шыбырап, «жал-жалым, жаркын жаным» деп онтоп, жалынганы денемди «дүрт» эте жандырып жиберди. Бу жолу оңдоп-түздөп салууга даярдаган билектей чоң кертмегин көргөндө, саамга корко түшүп, кайра ошо кертмек беш-он мүнөттөн кийин дене-бойду балкытаарын ойлоп, меймандын эриндерине чап жабыштым да, көз ирмемде айылдагы Шаке башкарманын көңүлдөш ак жуумал келини «Жиндикашка» деп эркелетип жүргөнүн эстеп, мейман аяш абама «сиз менин мындан ары Саркашкам болосуз» деп кулагына акырын шыбырадым. Мен ыйгарган ысымга анча деле көңүл бөлбөй, маани бербей күшүлдөп иштеп баштады, күчөгөндөн күчөп. Чекесинен чыбырчыктап чыккан терге караган жок. Тамчыга айланып, менин жүзүмө шор тери бир-бирден тамчылай баштады. Ооз тушума келе калган эмчек үрпүн соруп жаттым. Жалынып-жалбарганы койнундагы мени эле эмес, тыңшап турган коюу түн кошо серпилип аткандай сезилди. Бу жашоодо биринчи ирет чыныгы мырза эркекке жолукканымды туюп аттым. Туюп эле тим калбай таттуу мүнөттөр эч качан бүтпөшүн Кудайдан тилеп, Саркашкама жардамдашып, эми үстүнө мен чыктым. Чокмордой болгон чоң кертмегин колум менен тутамдай кармап, жанжериме түбүнө чейин сиңдирип ийдим. Ой керемет дүйнө ай, мындайда сөз таппайсың, акыштанып тим болосуң! Эркек-аялды жупташтырып жаратып, соңунан бала төрөтүп, тукум улаткан Кудайымдын усталыгына таңдана, ошол эле учурда Саркашкамды минип алып, желип, ыйкагылап, чексиз жакка чаап бараткансыдым. Аяш абам карылуу колдорун бирде эки жамбашыман мыкчый кармап, өзүнө ныгыра тартып, бирде эки мамагымды мыжып атты. Мээримине бүт денем болкулдап, тээ кулак түбүнөн жыбылжып келаткан бир жыргал сезим жакындап келип калганын туюп, саамга эсимди жоготуп, бат-бат кыңшылап, тумчуга онтоп, акыры кыйкырып жибердим. Сөз менен айтып жеткире албаган сезимден чыккан сүйүнүч кыйкырыгыма кошо эле Саркашка да удаа кыйкырып, бүтүрүп жатканын айтты. Бир мезгилде, бир маалда, бир көз ирмемде махабаттын туу чокусуна чыгып, бирге бүткөнүбүзгө кубандык. Ал мени өөп, «рахмат алтыным, рахмат, ушунча жашка келгени аялзатына мындай кумарым канган эмес… Айылда мындай иштер дээрлик болгон эмес. Кокус болуп калса, дайыма чала-чарпыт жасалат» деди. Бул сөздү чын ниетинен айтканын жүзүнөн көрүп, окуп, сакалынан сылап, жаагымды жаагына тийгизип, эркеледим…
Үч күн, үч түн
Шок колдоруңуз дагы бирдеме издегендей улам ылдыйлап баратты. Жанжеримди кытыгылап атканыңыздан улам, бел күчүңүз дагы деле табында экенин туюп, Саркашкамды эми өзүм күтүп, өзүм эңсеп калаарымды сезе эркектик күчүңүзгө дагы бир ирет багындым. Багынбаска аргам да жок болчу.
«Саркашкам, сизди сагындым» десем, жол алысына карабай келе аласызбы же сиз анда Күкүк, мен мында Зейнеп болуп сайрашабызбы? Дагы жакшы, телефон алыс-жакынды билдирбей, ары жактан чыккан оор үшкүрүктү угузуп турат ээ?..
Көп болду колго калем ала элекмин,
Кумар көз жигит менен жата элекмин
деп бир акын аял жазгандай, мен да жайдак жүргөнүмдө капилеттен сизге жолуктум. Түндүн кандай өткөнү билинбей, уктабай таң атырганыма карабай, денем шайдоот. Кушка окшоп учканы калдым го. Жайдын кыска түнүнөн ушунча жеңилдесем, келаткан күз, кыш түндөрүн эңсеп, сагынып кеттим. «Тезирээк келсе» деп, кумарлуу түндөрүбүз көп болсо, такыр бүтпөсө не? Агарып келаткан таңга тилек айттым.
«Күчтүү болсоң жердей бол,
Баарын чыдап көтөргөн.
Таза болсоң суудай бол,
Баарын жууп кетирген»
деп эл ичинде сөз болуп калган суу жөнүндө лакап кеп эсиме түштү. Көңүлдүн кирин гана кетире албаганы болбосо, адамынан баштап техникасына чейин тазалаган — суу эмеспи.
…Мончодо чайынып жаткан сизге кирип бардым. Эми жүзүм ачылып, болору болуп, боесу канган сымал, кирерин кирип, бирок, жылаңач денеңизге тик бага карай албай, күнөөлүү кишидей туруп бердим. Туруп бердим жыбылжып… Суроолуу «жалт» карап, ошол эле учурда үстүмдөгү жука халатты чечип, мени жуунта кеттиңиз. Аялдарга караганда эркектер менен тил табышкан жеңил мага, сизден суранып, «жылаңач аял кишини чачынын учунан буттун тырмагына чейин жуунтуп көрдүңүз беле?» дегениме «жок» дегенсип, үн каттыңыз. Үстүмө куюлган жылымык көбүк суу кайрадан делебеми козгоп, ошол эле учурда жакын келген сизге бой урдум. «Иштөө ыкмабыз өзгөрөт, жаным» деп, сиз орундукка чалкалай отуруп, мени астыңызга кондурдуңуз… Орундук кыйчылдап, эскилигин билгизе сиздин салмактуу соккуңуз буга кошул-ташыл не бир бурганак, бороон астында калгандай карайлап, бирок, жан жыргаткан жыргал кайрадан жакындап келатканын туйганымда, канчалык рахат экенин Саркашкам билдиңизби? Ачуу кишенеп, аба чапчып ашып жаткан бээсин «тек, тынч тур» деп, тиштегилеп жаткан айгырга окшоттум сизди, Саркашкам. Адам деле айбандарга окшоп, жапайы кошулса болорун мончодон үйрөнүп чыктым. Таңкы сыдырым желге ичиркенип, бирок, жеңилдеген мени салмактуу колуңуз менен сүйөй чай ичүүчү бөлмөгө алып кирдиңиз. Чай үстүндө да эркелигим кармап, балды оозуңузга сала коюп, жейин дегениңизде бетимди тосуп, айтор, тынч чай ичирбей эркеледим…
Эх, Саркашкам, эми канттик? Ушул үч күндүк кошулуу, эркелешүү, таттуу өбүшүү түш сыяктуу сезилип, үч мүнөттөй билинбей өттү го чиркин! Ооруп жүргөн жерим билинбей, бүт денем бальзам сыйпагандай жылмакай тартып, көздөрүм балбылдап, чөйчөгү толгонучу? «Оорумдун дарысы эле эркекте болсо, ушунча кыска убакытта дарылап койсоңуз сизди не деп атайын Сарыкашкам?!» дедим ичимен.
«Догдурдун күчү жеткис илдет берип,
Сүйүүңдү сүртүп кеттиң жүрөгүмө»
деп безилдеп ырдап каламбы аяш абам менин?! Жем салынган торбону көтөрүп, «ме Саркашкам» деп чакырамбы? Чакырсам, кыйкырсам үнүм жетеби а-ай?! Аксаргыл өңүңүзгө карап, Саркашка ысым ыйгарган келинди сагынтпай келесиз ээ, береним?! Же эжеме жеткенде эле Жалал-Абаддагы жан жыргаткан ирмемдерди унутуп, анын ичинде кошо мени да эстен чыгарасызбы, белдүү Саркашкам?! Катып бараткан жанжерим сууланыша балкып, жыбылжыган жылуу булактай кереметке айланганда, сизди жоктоп, муздак төшөктө көз ирмебей суз түндөрдү кантип өткөрөм, оо менин Саркашкам?!
