Университеттин төртүнчү курсунда окуп жүргөн кезим. Күз ортолоп калган. Окуудан чыгып, айылга жөнөдүм. Түш ооп калгандыктан, бат-баттан аракет кылбасам, райондун борборунан ары кыштакка машина жок болуп калышы мүмкүн. Талаалап жөө кеткенге туура келет.
Жалал-Абаддын автобекетинен автобуска отуруп, бир саатка жакын убакыттан кийин өзүм жашаган райондун борборуна жеттим. Айтканымдай, андан ары такси да, автобус да жок. Жолоочу машина чыгып калар деген үмүттө жол четиндеги отургучта жарым сааттай турдум. Кеч кирип баратат. Жөө кете берсемби, деп турсам, нары жактан шашып аяш энем келатат.
-Ии балам, сен да автобуска жетишпей калдыңбы? – деп учурашып, ал-жайымды сурады.
-Ооба, жөө эле кетемин, бир саатта жетип алам. А сиз кайдан?
-Мен деле иштер менен чыккам, кашайып кечигип калбадымбы, сага шерик болуп кетип калайын анда.
Ошентип аяш энем экөөбүз кыштакка жөнөдүк. Алдыда пахта айдалган талаа, жана тыт көчөттөрү эгилген токой сымал 5-6 гектардай аянт бар. Ошону аралап өткөн жол менен кетебиз. Тыт көчөт дегенибиз менен, ал жердеги тыттар эбак эле чоңойгон, бирок элдин тилинде көчөт деген аталыш калыптанып калган.
Аяш энем дегеним – классташ досумдун апасы. Классташым менен өтө деле жакын санаалаш эмесмин. Бирок чогуу окуганыбыз үчүн майрамдарда жолугуп, анча-мынча сүйлөшүп турабыз.
Аяш энемдин бир аз жеңил ойлуу аял экени жөнүндө укканым бар. Күйөөсү жок. Айылдагы эркектер менен анча-мынча “ойношуп” коёрун башкалар айтып жүрөт. Ал деле тирүү жан, деп көп көңүл деле бурган эмесмин.
Дайыма өзүнө жакшы карайт. Элеттин аялдарындай сыпайы гана кийинип, башынан жоолугу түшпөгөнү менен атыр-упасын себинип, кашы-көзүн бир аз боёп жүрөт. Жашы кырктан ашкан.
Экөөбүз жолукканда деле сары-кызгылт көйнөк, кызыл жоолук салынып, колуна сумка көтөрүп алган экен. Ошентип, ал менден шаар жөнүндө, окуу жөнүндө сурап, мен айылдын турмушу тууралуу сурап, бир топ жолду басып өттүк. Аяш энемдин мынчалык шайырлыгын билбептирмин. Бир сүйлөп, он күлгөн мүнөзү бар экен. Ара-чолодо менин бойдок экенимди, убакытты колдон учурбай жакшылап доор сүрүп, кыздар менен ойноп-күлүп алышым керектигин, болбосо кийин өкүнүп каларымды бир канча жолу кайталады.
Тыт көчөттөргө жеткенибизди караңгы кире баштады. “Караңгыдан аябай корком”- деп аяш энем шап мени колтуктады. Андан ары жолубузду улай, сүйлөшүп баса бердик. Байкасам, сүйлөө манерасы өзгөрүп, назданып бараткандай. Буту бутума тийип, улам бармактары менен билегимди билинер-билинбес тырмалап да коёт.
“Ии кокуй, аяш энемдин кыялы бузулдуго” – деп ойлодум. Дароо ал жөнүндө эл аралап жүргөн сөздөрдү эстедим. Эмне кылсам, баса калып, “эметип” койсомбу… Анан классташымдын көзүнө кантип карайм? Кой, болбойт го, деп ар түркүн ойлор менен баратсам, “Ушул жерде күтө турчу, заара ушатып алайын” – деп аяш энем сумкасын колума карматып, өзү көчөттөрдүн арасына кирип кетти.
“Заара ушатып алайын” деп ачык эле айтканына таң калдым. Анткени, аялдар менен эркектердин ортосунда мындай ачык сүйлөшүү уят саналган коомдун баласы эмесминби. Бир жагынан аяш энем андай рамкаларга баш ийбеген аял экенине да баа бердим.
Айланага эбак караңгы түштү. Чын эле мындай учурда тыт көчөттүн арасы алда канча коркунучтуу сезилет экен. Беш-алты метрден нары эч нерсе көрүнбөйт. Аяш энем бат эле чыкты. Адатынча тамашага салып:
-Артыман сени келип албасын деп, шашып эле заара ушатып чыга келдим,- деп күлдү.
-Артыңыздан барсам, эмне кылмаксыз?- деп тамашалап койдум мен дагы.
-Ии, шүмшүк бала десе, аяш энеңдин жылаңач жамбашын көрөйүн дедиң беле?
-Көрсөм эмне экен? – дедим шердене.
Аяш энем хахалап, ошол эле учурда наздана күлүп жиберди.
-Кел, бир аз эс алып отуралы. Чарчап кеттим,- деп аяш энем четтеги чоң таштардын бирине көчүгүн койду. Мен дагы жанына барып отурдум…
Каап, тамашабыз бат эле токтоп калбадыбы. Кепти кайра ошол нукка кантип бурсам экен, деп турсам аяш энем өзү сөз баштады.
-Ай, сен мен сыяктуу чоң аялдардын эмес, жаш кыздардын жамбашына кызыксаңчы.
-Кызыгып эле жүрөм жаш кыздарга.
-Ии, бетим. Билинип турат. Аяш энеңе кызыгып атсаң, анда курбу кыздарыңды ой-боюна койбой эч ким жок жерде басып эле калсаң керек.
-Өздөрү ошону каалап атса, баса калам да.
-Ии, карасаң муну. Бир топ эле окшойсун.
-Тажрыйбам кандай билбейм, бирок али эч кимди нааразы кыла элекмин,- деп күлүп койдум.
-Нааразы кыла элекмин дечи,- деп аяш энем колу менен желкеме түртүп койду.
-Ооба, далилдеп беришим да мүмкүн, каршы болбосоңуз — деп ачык эле сүйлөй баштадым.
-Ушинтериңди билип тургам. Анан айтып жүрөсүң башкаларга, “аяш энемди тыт көчөттүн арасында эметкем” деп…
-Кимге айтмак элем, уят эмеспи айтсам,- деп акырын белинен кучактасам, унчукпады. Тескерисинче, мен жака ыктагандай болду.
Дагы да бекем кучактап, эмчегинен ушалай баштадым. Аяш энем ырахаттана көзүн жумуп, “бирөөгө айта көрбө” деп кайталап отурат. Мен “ишке” астейдил кириштим. Көйнөгүнүн астынан колумду киргизип, денесин сыйпалап, эмчегин кармалап жаттым.
-Бас, көчөттөрдүн ичине кирели. Жолдун боюнда отурсак, бирөө-жарым келип калбасын,- деп аяш энем колуман жетелеп нары көздөй басты.
Мен аял кишини артынан кучактап эркелеткенди жакшы көрөм. Адатымча, аяш энемди да артынан кучактадым. Ал болсо колун артка сунуп, бети-башымды, чачтарымды сыйпалап жатты. Көйнөгүн көтөрүп, чечип салдым. Көйнөк менен кошо жоолугу да жерге түштү. Бюстгальтерин өзү акырын алып койду. Мен да бүт кийимимди чечип салдым. Анан аяш энемдин колготкиси менен турсийин ылдый түшүрдүм.
Бала чоңойткон, кырктан ашкан аялдын денеси баарыбир башкача болот экен. Мамагы чоң болгону менен өтө жумшак. Жан жеринде бир түк жок.
Мен анын артынан кучактаган бойдон көпкө эркелештик. Аяш энем мага кайрылып, оозуман өпкөнгө аракет кылды. Бирок менде ага каалоо болбоду. Эринимден өбөм дегенде эле башымды өйдө көтөрөм, мойнуман өбөт…
Бир топ эркелешүүдөн соң аяш энем алдыда турган билектей тыт көчөтүн кармап, мага артын салып, тоңкойду. Анын бул аракети “даярмын, айгырыңды сала гой” дегенди түшүндүрөт. Тарсылдап турган жамбашын сылап, ийилчээк белинен кармадым. Аяш энем мен жака ого бетер ыктагансыды. Бээге умтулган аңгидей кишинеп тик турган жыныс мүчөм кыйналбай эле кирчү жерин таап алды. Алгач акырындап, анан тез-тез аракеттене баштадым. Менин кыймылымдын темпи менен аяш энемдин онтогон үнү бирдей болуп жатты.
Аяш энем эл айтып жүргөндөй, көптү көрүптүр. Үч бала төрөгөнүнөбү, же жашы келип калдыбы, же эркектер менен көп жатканынабы, тиягы кыйла кеңейип кетиптир. Анын ичинде меники шалактап эле ойноп жүргөнсүйт. Аяш энем болсо, кылыктанып, назданып тим эле болбойт. Белин ийген бойдон тике туруп, алигимди өзүнүн кынынан чыгарбаган абалда мойнун мага буруп, мойнуман кучактап, кулагымдын тегерегин өөп-жыттай баштады. Аяш энемдин жагымдуу денеси, оттой күйүп турган жан жери, назданган кылык-жоругу мени жыргалга батырды. Караңгыда талаа койнунда, тыт көчөттөрдүн арасында дене-боюм титиреп, айкырган бойдон бошондум…
Акырын тияк-биягыбызды арчып, тазалап кийиндик.
-Ай бала, сен таза тентек экенсин. Бүтүрүп атканыңда кыйкырдыңго тим эле! – деп күлдү.
-Аяш энем жыргалга батырып атса, кыйкырбай анан.
-Муну карасаң, момун көрүнгөнүң менен жеткен шүмшүк турбайсынбы. Жооштон жоон чыгат дегени чын өзү…
Күлүшкөн бойдон жол четиндеги арыктан жуундук. Октябрь болгону үчүн муздак сууга кыйла эле чыйрыктык. Андан ары жолду улап, эч нерсе болбогондой кыштакка кирип бардык.
Жарым жылдай убакыт өтүп, жаз ортологондо аяш энемдин уулу – менин классташым үйлөндү. Тойго барганда аяш энемди көрүп, бетим кызарып, күнөөлүү адамдай көзүнө тик карай албадым. Ал болсо баарын унуткандай, баягыдай жайдары болуп конок тосуп жүрөт.
Андан кийин аяш энемдин этегине асылган жокмун. Экөөбүздүн ортобуздагы окуя ошол тыт көчөттөрдүн арасында калды.
Азыр ал балпайган байбиче болуп калса керек. Жашы элүүдөн эбак ашкан. Неберелерин жыттап, бала-чакасын өмүрүн тилеп отургандыр…
